SIKÇA SORULAN SORULAR
Belediyenin gelir ve giderlerinin mali özeti olan belediye bütçesi, aynı zamanda yerel yönetimin hizmetlerinin hacmini ve dağılımını ifade eder. Belediye bütçesinde gelirler ve giderler tahmini olarak belirlenir, gerçekleşen bütçe ise belirli bir oranda sapmayla elde edilen gelirle hizmetlere yapılan harcamaların dökümüdür.
Belediye bütçesi, bir mali yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösterir. Gelirlerin toplanması ve harcamaların yapılmasına imkan veren, belediye meclisince mali yılbaşında uygulamaya konulmak üzere görüşülüp kabul edilen bir hukuki belgedir. Hizmetlerin harcamalarının dağılımını ortaya koyar. Personel giderleri, sosyal güvenlik giderleri, mal ve hizmet alımı giderleri, faiz giderleri, cari transferler, sermaye giderleri, sermaye transferleri ve yedek ödenekler gibi kalemler bütçede yer alır. Belediye hizmetleri bu mali tablonun çerçevesi dahilinde yapılır.
Bütçe hakkı, halkın temsilcilerinin hükümet ve yerel yönetimler tarafından gerçekleştirilecek vergi ve benzeri kamu gelirleriyle kamu harcamalarının miktar ve bileşimini belirleme ve onaylama hakkıdır. Günümüzde seçimlerden seçimlere bu hak, yurttaşların oylarıyla yerel yönetime devredilir. Seçilmişler, bu hakkı yurttaşlar adına kullanır.
Katılımcı bütçe, vatandaşları bütçe hazırlama sürecinde belediye yöneticileriyle bir araya getiren ve karar alma sürecine katılmalarını sağlayan bir yöntemdir. Yurttaşların yatırım ve proje teklifi sunma ve ardından müzakere ve açık oylama yoluyla hangi projelerin finanse edilmesi ve uygulanması gerektiğini seçmelerini sağlayan katılımcı demokratik bir yöntemdir.
Temsili demokratik süreçlerde, bütçe hakkı seçimden seçime yurttaşların oylarıyla seçtikleri yöneticilere haklarını devrini içerir ve o süre boyunca doğrudan katılıma imkan vermezken, doğrudan katılımcı süreçlerde yurttaşlar aktif olarak bütçe hakkını o süre boyunca kullanma hakkına sahip olur. Bütçe hakkının doğrudan ve etkin kullanılmasını, yurttaşın bir birey olarak müzakere ve oy kullanma hakkıyla bütçenin bir bölümü üzerinde söz ve karar yetkisine sahip olmasını sağlamaya hedefler.
Katılımcı bütçe, belediye bütçesinin projeksiyonu yapılırken, yatırım ve hizmetlerin belirli bir bölümünün (yüzde 5 ila yüzde 25 aralığında) yurttaşlara sorulması, önceliklerinin anlaşılması ve bütçe projeksiyonunun bu istek ve öneriler doğrultusunda gelirlerle orantılı olarak yapılması demektir.
Benim BÜTÇEM, Şişli Belediyesinin katılımcı bütçe sürecinin kurumsal ismi ve aynı zamanda portalın adıdır. Şişli’de katılımcı bütçe süreçlerinin tümünü içerecek bir çalışma olan Benim BÜTÇEM, aynı zamanda doğrudan demokrasiyi mahalle düzeyinde yaygınlaştırıp, sürüdürlebilir bir anlayışı geliştirmeyi amaçlayan, bilgilenme, müzakere, uzlaşma ve oylama araçlarıyla sonuç almayı hedefleyen, ortak akılla ortak karar almayı geliştirecek bir çalışmadır.
Şişli Belediyesi Bütçesinin gerçekleşen bütçesinden belirlenecek oranda bir miktar (yüzde 5 ila yüzde 25 aralığında) aktif yurttaşlar ve tüm paydaşların seçtiği temsilcilerden oluşan Mahalle Katılımcı Bütçe Komiteleri tarafından mahallenin talepleri ve öncelikleri olarak belirlenip, ilçe düzeyinde her Mahalle Bütçe Komitesi’nden seçilmiş iki temsilcinin yer aldığı Şişli Katılımcı Bütçe Konseyi’nde son halini alacak ve ardından Şişli Belediyesi Bütçesi’ne aynı şekliyle uygulanacaktır.
Şişli Belediyesi Bütçesinin bir bölümü, halkın söz ve karar yetkisine açılıyor. Katılımcı bütçe, belediye bütçesinin bölüşülmesini değil, belirli bir bölümünün aktif vatandaşların ve paydaşların kararları doğrultusunda, mahalle temelli olarak önceliklerin belirlenerek yeniden düzenlenmesini içeriyor. Bu anlamda, bölüşümcü değil katılımcı bir anlayışla belediye bütçesinin belirlenen bölümünün yurttaşlar tarafından belirlenmesi anlamını taşıyor.
Doğrudan demokrasinin bir gereği olarak sürece kendi iradesiyle katılan aktif vatandaşlar Benim BÜTÇEM’in temel karar alıcıları olacak. Bu yönüyle katılımcı bütçe uygulamaları arasında doğrudan demokrasiye en yakın ugyulamalardan biri Şişli’de hayata geçecek. Bunun yanı sıra ilçedeki tüm paydaşlar, muhtarlar, aile hekimleri, okul yönetimleri, okul aile birlikleri, spor kulüpleri, aktif tüm sivil toplum kuruluşları da bu sürecin doğal bir bileşeni olacak. İlçenin 25 mahallesinde yürütülecek süreç sonucunda katılımcı bütçenin kalemleri belirlenecek ve Şişli Belediyesi Bütçesi’nde yerini alacak.
Katılımcı bütçe uygulamasının pek çok yasal dayanağı bulunuyor. Ülkemizde katılımcılık anlayışının yerleşmesi ve etkin bir biçimde uygulanması amacıyla, 2011-2013 yıllarını kapsayan ‘Yerel Düzeyde Katılımcı Strateji Yönetim Projesi’ ile başlayan süreç, 5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun 76’ncı ve 77’nci maddeleri, 5216 Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7’nci maddesiyle yasal dayanaklara sahip bulunuyor.
Brezilya’nın Porto Allegre kentinde bundan 30 yıl önce ilk uygulaması gerçekleştirilen katılımcı bütçe, son dönemlerin en başarılı demokratik katılımı araçlarından biri. Bugün beş kıtada, yaklaşık 2 bin belediyede farklı yöntemlerle başarılı bir şekilde uygulanıyor.
Diyarbakır, Batman, Bursa Nilüfer, Çanakkale belediyelerinde bazı girişimler olmasına karşın sürdürülebilir bir katılımcı bütçe çalışması çeşitli sebeplerle sonuçlandırılamadı. Şişli Belediyesi ve Şişli Kent Konseyi kolaylaştırıcılığında, ilçedeki tüm paydaşların ve yurttaşların katılımıyla, 2022 bütçesinin katılımcı bir yöntemle hazırlanması amacıyla çalışmalarımız nihai hedefe doğru ilerliyor. Şişli, Türkiye’de ilk katılımcı bütçe uygulamasını gerçekleştirecek ilçe olacak.
Benim BÜTÇEM uygulaması aynı zamanda ülkemizde dijital demokrasinin gelişiminde önemli bir adım olacak. Bilgilenme, müzakere, uzlaşma ve oylamadan oluşan katılım süreci, dijital ortamda hayata geçirilecek. Bu amaçla, 35 ülkeden 135 belediyenin güvenli biçimde uyguladığı consulproject altyapısı, Şişlililerin hizmetine sunulacak. Şişlili her yurttaş, TC Kimlik Numarası ve GSM numarası eşleştirilerek oy kullanabilecek.